Van groep 2 naar groep 3 met actieve reflexen

Wat doe je als een kind de overstap van groep 2 naar groep 3 moet maken terwijl er nog actieve primitieve reflexen aanwezig zijn? Lees hier alle voorwaarden, signalen, tips en aanpassingen voor ouders en leerkrachten.

De overgang van groep 2 naar groep 3 is een van de meest invloedrijke stappen in de ontwikkeling van een kind. Maar wanneer er nog actieve primitieve reflexen zichtbaar zijn, kan deze overgang extra uitdagend worden. Zowel leerkrachten als ouders vragen zich dan af: Is mijn kind schoolrijp voor groep 3? En wat heeft het nodig om succesvol te kunnen starten?

In deze blog lees je:

• welke voorwaarden belangrijk zijn voor een passende overgang;

• hoe actieve reflexen leren, gedrag en ontwikkeling beïnvloeden;

• welke aanpassingen en trainingen helpen;

• praktische tips voor ouders en leerkrachten;

• hoe je als team een weloverwogen beslissing neemt.

Waarom actieve primitieve reflexen de overgang naar groep 3 kunnen beïnvloeden

Primitieve reflexen zoals de Moro, ATNR, STNR en TLR zijn automatische bewegingen die een baby helpen overleven, ontwikkelen en rijpen. Deze reflexen zouden rond het 3e tot 4e levensjaar moeten integreren. Wanneer deze reflexen actief blijven, kunnen ze invloed hebben op:

• concentratie en taakgericht werken

• oogmotoriek (nodig bij lezen)

• houding en balans

• schrijfmotoriek

• prikkelverwerking en stressregulatie
  
  

Veel scholen merken dat kinderen met reflexactiviteit sneller vastlopen in het leren lezen, het schrijven en het volgen van instructies. Daarom is reflexintegratie een belangrijk aandachtspunt bij het bepalen van schoolrijpheid voor groep 3.

Welke voorwaarden zijn belangrijk bij doorstromen naar groep 3?

1. Cognitieve voorwaarden voor groep 3

Een kind is cognitief klaar voor groep 3 wanneer het:

• auditieve en visuele informatie kan verwerken;

• een beginnende fonologische basis heeft (klanken herkennen, rijmen, letters koppelen);

• eenvoudige instructies kan onthouden en opvolgen;

• taakgericht kan werken gedurende korte periodes.
  
  

Actieve reflexen (zoals ATNR of TLR) kunnen deze vaardigheden verstoren door:

• moeite met fixeren en volgen met de ogen

• onrust in het lichaam

• problemen met lateralisatie (cruciaal bij lezen)
  
  

2. Sociaal-emotionele voorwaarden

Voor een soepele overgang is het belangrijk dat het kind:

• emoties kan reguleren;

• enig zelfvertrouwen heeft bij nieuwe taken;

• hulp durft te vragen;

• frustraties kan verdragen.
  
  

Reflexen zoals de Moro-reflex of Fear Paralysis Reflex kunnen zorgen voor:

• verhoogde stressgevoeligheid

• explosief of juist teruggetrokken gedrag

• overprikkeling
  
  

3. Werkhouding en motoriek

Een kind heeft meer kans op succes in groep 3 als het:

• een goede basiszit kan aannemen;

• schrijfbewegingen kan oefenen zonder extreme spanning;

• taken wil afmaken;

• niet constant “bijgestuurd” hoeft te worden.
  
  

Reflexen zoals de STNR of Landau kunnen een goede zit- en schrijfhouding en balans belemmeren.

Is doorstromen naar groep 3 mogelijk met actieve reflexen?

Ja. Een kind met actieve reflexen kan zeker doorstromen naar groep 3, mits:

1. de school de ondersteuningsbehoefte duidelijk in kaart brengt;

2. ouders en leerkrachten een gezamenlijk plan maken;

3. er reflexintegratie en bewegingsondersteuning wordt ingezet;

4. verwachtingen worden afgestemd op het individuele kind.
   
   

Het gaat hierbij vooral om de vraag: "Kan het kind tot leren komen ondanks de reflexactiviteit?"

Het is hierbij niet de bedoeling om te wachten tot bij het kind alle reflexen 'perfect' geïntegreerd zijn. 

Welke ondersteuning, aanpassingen en training helpen?

1. Reflexintegratie-oefeningen (school en thuis)

• dagelijkse kruisoefeningen

• vestibulaire en rolactiviteiten

• cat-cow (STNR ondersteuning)

• oefeningen gericht op stabiliteit, balans en lateralisatie

• programma’s als RMT, INPP, MNRI
  
  

Regelmaat is de sleutel: 5–10 minuten per dag kan al verschil maken.

2. Aanpassingen in de klas

• korte, duidelijke instructies

• stappenkaarten of visuele ondersteuning

• extra tijd voor taken

• prikkelarme werkplek

• rustige sensorische hoek om zich even terug te trekken na het werken.

• zorg voor bewegingsmomenten in de klas (microbreaks van 1-2 minuten)

• mogelijkheid tot bewegen (wiebelkussen, sta-werkplek)
  
  

3. Motorische en visuele training

• schrijfmotorische oefeningen

• oogvolgoefeningen (tracking)

• ondersteuning door kinderfysiotherapie of gedragsspecialist
  
  

Deze interventies verlagen de stress, verhogen de concentratie en ondersteunen leren lezen en schrijven.

Tips voor leerkrachten bij de overgang van groep 2 naar groep 3

• Observeer breed: kijk niet alleen naar toetsen, maar naar ontwikkelingswaarden.

• Signaleer reflexactiviteit en bespreek dit laagdrempelig met ouders. Hiervoor kun je ook de hulp inschakelen van een Reflexintegratiebehandelaar.

• Bekijk en bespreek zowel welke vaardigheden het kind al beheerst en waar de risico's liggen.

• Focus op het functioneren in de groep en niet op de individuele vaardigheden.

• Maak een startplan voor de eerste 10 weken van groep 3.

• Werk samen met de intern begeleider en voer indien nodig aanvullende screening uit.

• Houd rekening met het tempo en de belastbaarheid van het kind.
  
  

Tips voor ouders bij het nemen van een goede beslissing

• Vraag de leerkracht naar observaties over houding, gedrag en taakgerichtheid.

• Informeer naar mogelijkheden voor reflexscreening of aanvullende observatie.

• Ondersteun thuis met eenvoudige bewegingsroutines (bijv. kruisoefeningen).

• Let op signalen zoals vermijding, frustratie of overprikkeling.

• Maak de keuze samen, op basis van wat je kind nodig heeft om fijn te kunnen leren. Bespreek hierbij niet alleen 'groep 3 wel of niet', maar vooral: Wat heeft mijn kind nodig om te groeien?
  
  

Samen beslissen leidt tot de beste start in groep 3

Een kind met actieve reflexen kan prima doorstromen naar groep 3 — mits er wordt gekeken naar het totale plaatje: cognitief, sociaal-emotioneel, motorisch en werkhouding. Met de juiste kennis, ondersteuning en een duidelijke aanpak kunnen veel kinderen zich prima ontwikkelen in groep 3. Soms zelfs beter dan wanneer de overstap wordt uitgesteld. Dan ligt namelijk het gevoel van falen, motivatieverlies en onderprestatie op de loer. 

Het allerbelangrijkste
Wanneer school en ouders samenwerken, krijgt het kind precies wat het nodig heeft.